Ρομάντζο και Χόλιγουντ: Το τέλος μιας σχέσης

Δύσκολο πράγμα οι σχέσεις. Απαιτούν υπομονή και κατανόηση. Χρόνο, με μια λέξη, aυτό το δικαίωμα που, λίγο-λίγο μας αφαιρούν. Μας διαφεύγει το πόσο ανάγκη τον έχουμε – δεν μας μένει... χρόνος για μια τέτοια σκέψη. Χρόνος (ελεύθερος) βέβαια, σημαίνει και απόδραση. Και η Έβδομη Τέχνη, το σινεμά, την προσφέρει απλόχερα. Σε δυο μορφές: στην απόδραση που ξεκινά απ'αυτό που είσαι (και το “διακτινίζει”), και σ'αυτήν που διαγράφει το ποιός είσαι, δια του «βομβαρδισμού» μας.

Είναι αυτή, η δεύτερη μορφή, που συναντάμε όλο και περισσότερο στο σινεμά σήμερα. Αφου όλοι κλειδαμπαρώνουν τις ανασφάλειες τους στο ψυχοντούλαπο, το Χόλιγουντ έπαψε κι αυτό να τις γαργαλά. Γι'αυτό και το ρομάντζο, ένα απο τα πιο αρχετυπικά φιλμικά είδη (που κάποτε γέμιζε ασφυκτικά τις αίθουσες) αργοπεθαίνει. Θα μου πείτε τώρα, Χόλιγουντ και Σινεμά είναι το ίδιο; Μα είναι τέτοια η επιβολή του πρώτου στο δεύτερο που δεν μοιάζει πια σαν ένα σινεμά εθνικού χαρακτήρα, αλλα σαν το σινεμά το ίδιο - όπως και για το παιδί, σε κάποιο στάδιο της ανάπτυξής του, ο πατέρας δεν είναι ένας άνθρωπος ανάμεσα στους άλλους, αλλά η ίδια η ανθρωπότητα.

Αν σήμερα είσασταν νεοφώτιστος παραγωγός στο Χόλιγουντ λοιπόν, θα μπορούσατε να επενδύσετε, με κάποια σιγουριά στα εξής είδη: περιπέτεια, θρίλερ και σεξοκωμωδία. Είδη που επικρατούν στο box-office και αφομοιώνουν κάθε χαρακτηριστικό αφηγηματικό γνώρισμα των τελευταίων δεκαετιών: η ταινία καταστροφής (είδος εξαιρετικά δημοφιλές στην δεκαετία του 70), αφομοιώθηκε απο τις περιπέτειες, το splatter (περιθωριακή κατηγορία για δύο δεκαετίες) “πέρασε” στα multiplex, και η σεξοκωμωδία “κατάπιε” την ρομαντική κομεντί, που με τη σειρά της είχε καταπιεί το ρομάντζο (και καλή χώνεψη). Μοτίβα που έχουν φορεθεί τόσες φορές ώστε να μην είναι πλέον αναγνωρίσημες οι καταβολές τους.

Και όταν λέμε καταβολή, εννοούμε το αρχετυπικό romance, με τους ρόλους ξεκάθαρα προσδιορισμένους (το “πραγματικό” αρσενικό, η “πραγματική” γυναίκα) και, ενίοτε, με θλιβερό φινάλε. Ξεκινώντας, φυσικά, απο την προσφάτως ανακυρηγμένη ως “καλύτερη ταινία όλων των εποχών”, την Casablanca. Όχι επειδή ήταν η πρώτη (το διαφυλετικό Broken Blossoms του Γκρίφιθ γυρίστηκε το 1919) αλλά επειδή εκεί, για πρώτη φορά, το είδος δόθηκε με τέτοια εμβληματική τελειότητα. Δεν υπάρχει δευτερόλεπτο χαμένο στο φιλμ και κάθε απόχρωση του ερωτικού του δράματος “μεταφέρεται” στον θεατή με εντυπωσιακή πιστότητα. Δάκρυ λυτρωτικό. Ξάφνου ο κόσμος πήγαινε στο σινεμά για να βιώσει, μέσα σε δυο ώρες, όλα τα στάδια μιας μακροχρόνιας σχέσης. Τη σαγήνη, το σμίξιμο, την σύγκρουση και το χωρισμό – πολλές φορές και την παραδοχή του. Αυτό που εννοεί η Σκάρλετ Ο' Χάρα όταν λέει “άυριο είναι μια καινούργια μέρα” δηλαδή

Ίσως οι εποχές να είναι ιδιαίτερα ζόρικες. Αλλά μήπως δεν ήταν και στη δεκαετία του 70; Τότε τουλάχιστον οι ταινίες αυτές μας ανακούφιζαν - εξ' ου και η τεράστια επιτυχία του Love Story. Τώρα τι έχει αλλάξει; Πρωτα απ'όλα, το κοινό δεν αντέχει πλέον θλιβερά φινάλε – ούτε στα ρομάντζα. Βλέπετε, τα τελευταία 20 χρόνια, τα στούντιο δουλεύουν πλέον συστηματικά με test-screenings: Ένα τυχαία επιλεγμένο κοινό βλέπει, σε μυστικές προβολές, τις πιο πολυαναμενόμενες δουλειές τους και μετά υποδεικνύει τι του άρεσε και τι όχι. Στη συνέχεια, το φιλμ περνά απο ένα “τελικό” μοντάζ ή, στη χειρότερη περίπτωση, φιλμάρεται εκ νέου, ας πούμε, το φινάλε. Και ακολουθώντας αυτή την τακτική, οι ταινίες προέκυπταν ολο και λιγότερο αιχμηρές – ιδίως οι αισθηματικές.

Που καιρός για δάκρυα. Τα μόνα ρομάντζα των τελευταίων είκοσι ετών που γνώρισαν πραγματική εμπορική επιτυχία ήταν ο Τιτανικός (η ακριβότερη και πιο “προωθημένη” ταινία όλων των εποχών δηλαδή) και το Brokeback Mountain, που κέρδισε ένα μεγάλο κοινό, αρχικά ως κάτι το “αξιοπερίεργο”.

Σε πρόσφατη συνέντευξη του, ο Πέντρο Αλμοδοβάρ (που μάλλον λατρεύει τα ρομάντζα), δήλωσε το εξής αυτονόητο: “Πάρτε τις ταινίες των τελευταίων δέκα ετών και βρείτε μου πόσες έχουν γυναίκες για ηρωίδες. Το Χόλιγουντ έχει ξεχάσει πόσο συναρπαστική είναι η γυναικεία φύση”. Πόσο δίκιο έχει! Και, στ'αλήθεια, πόσο όμορφες φαντάζουν σήμερα οι ταινίες της Μάρλεν Ντίτριχ, της Μπέτι Ντέιβις ή της Τζόαν Κρόφορντ.

Σήμερα βέβαια ζούμε την εποχή της απόλυτης ελευθερίας, της πολιτικής ορθότητας και της μεταξύ φύλλων ισότητας. Και κάθε ένα απο αυτά τα στοιχεία είναι αρκετό για να τινάξει τον σκελετό ενός ρομάντζου στον αέρα. Οι καιροί είναι σκληροί, η διαδικτυακή επικοινωνία βοηθά στο να παρουσιάζουμε τους εαυτούς μας όπως θα τους θέλαμε, κι όχι όπως είναι, και, αναπόφευκτα, στην εποχή των reality τηλεπαιχνιδιών όπου ο πήχης κατεβαίνει ολοένα και περισσότερο (δίχως κανείς να διαμαρτύρεται πλέον), οι ταινίες που αναφέραμε μοιάζουν με μουσειακά εκθέματα. Η καλαισθησία τους και μόνο αποτελεί μειονέκτημα. Λέτε όμως να μας λείψει μόνο η καλλιέπεια τους;